Vlaanderen zal investeren in regionale netwerken autisme. Met de acties voortvloeiend uit het onderzoek van Minister van Welzijn Jo Vandeurzen zet Vlaanderen deze legislatuur de laatste stappen in het Vlaams Actieplan Autisme.

Voor de operationalisering van de netwerken wordt het Steunpunt Mens en Samenleving ingeschakeld en worden de Referentiecentra Autisme versterkt, ook in het specifieke aanbod voor volwassenen. In navolging van de oproep Academische Werkplaats Autisme zijn intussen ook zes projecten geselecteerd. Minister Vandeurzen: “Onze acties maken de samenleving stukje bij beetje vertrouwd met autisme en mensen met autisme kunnen alweer makkelijker aan de samenleving deelnemen. Zo komt een autismevriendelijk Vlaanderen een stuk dichterbij.”

Vlaams Actieplan Autisme

In 2016 schreef de Taskforce Autisme onder leiding van prof. Ilse Noens het rapport ‘Naar een autismevriendelijk Vlaanderen. Aanbevelingen van de Taskforce Autisme in opdracht van minister Jo Vandeurzen’. Dit rapport bracht de participatieproblemen van mensen met autisme in kaart en formuleerde op basis daarvan verschillende beleidsaanbevelingen. Kinderen, jongeren en volwassenen met autisme kunnen allerlei hindernissen ondervinden bij het participeren aan onze samenleving. “Daarom maakten we in 2017 werk van de lancering van het Vlaams Actieplan Autisme”, aldus Jo Vandeurzen, Vlaams minister van Welzijn, Volksgezondheid en Gezin. “In een warme samenleving moeten mensen met autisme kunnen meedraaien in het leven van elke dag. ”

Onderzoek pleit voor beter organisatiemodel vanuit regionale netwerken autisme

Het Steunpunt WVG bekeek op vraag van minister Vandeurzen de noodzaak tot ontwikkeling van regionale netwerken autisme in Vlaanderen. Hieruit blijkt dat kwaliteitsvolle en toegankelijke zorg voor personen met autisme een aangepaste organisatie van het aanbod in de hulpverlening vereist. Autisme laat zich niet in één hokje vangen. Mensen met autisme hebben noden in uiteenlopende levensdomeinen die zich in verschillende levensfasen anders aandienen en die tussen personen sterk kunnen variëren. Ze willen ondersteund worden door een zorgaanbod dat voldoende bekend, beschikbaar, financieel en geografisch toegankelijk is. De ultieme doelstelling is voor hen een maximale integratie en participatie aan dagelijkse activiteiten te verkrijgen. Eva Cloet, VUB Onderzoeksgroep OPIH, maakt duidelijk: “Niet alle struikelblokken in het aanbod van de zorg zijn te herleiden tot alleen maar een tekort aan capaciteit in de voorzieningen of in de ambulante ondersteuning. Er is nood aan een andere organisatie van de sector."

Voortbouwend op dit onderzoek wil Vlaanderen nu de eerste stenen leggen van de regionale netwerken autisme. Ze zullen gecoördineerd worden vanuit het geïntegreerd Steunpunt Mens en Samenleving. Het steunpunt zal de vijf provinciale netwerken autisme en dat van Brussel initialiseren. Ook de Referentiecentra Autisme doen, als specialistische derdelijnsactor, mee. Zij zullen hun knowhow kunnen overbrengen aan de geestelijke gezondheidszorg, maar ook publieke diensten zoals VDAB, NMBS, justitie. Vlaanderen voorziet een startbedrag van €5.000 werkingsmiddelen per netwerk. Het Referentiecentrum Autisme fungeert als penhouder.

Prof. Jean Steyaert, Referentiecentra Autisme: “De investeringen in de netwerken maken het mogelijk de hulpverlening aan personen met autisme beter te organiseren door de juiste hulp op de juiste plek in het netwerk aan te bieden. Onder meer informatie en kennis zullen tussen voorzieningen beter doorstromen waardoor, bijvoorbeeld, de voorziening waar de zorggebruiker zorg ontvangt vaker een beroep kan doen op deskundigheid die elders in het netwerk al voorhanden is.”

Academische Werkplaats Autisme

Eind 2018 ging de Academische Werkplaats Autisme (AWA) in Vlaanderen officieel van start als een van de punten uit het actieplan. Prof. Ilse Noens, AWA: “De Academische Werkplaats Autisme bouwt bruggen tussen autismegemeenschap, wetenschap, praktijk en beleid om de participatie van mensen met autisme in de samenleving te verbeteren.”

Meer dan 40 praktijkorganisaties reageerden op een oproep naar projecten rond beeldvorming over autisme, vroeginterventie, ondersteunen van transities of verbeteren van de geestelijke gezondheid van kinderen, jongeren of volwassenen (en hun omgeving). Experten hebben nu een keuze gemaakt waardoor AWA de zes projecten kan bekendmaken waarmee zij aan de slag gaat:

Ondersteuningsprogramma voor begeleiders in de kinderopvang en leerkrachten in kleuterscholen die een jong kind met (een vermoeden van) autisme in de groep/klas hebben (Liga Autisme Vlaanderen)

• Groepsprogramma voor adolescenten met autisme (Centrum voor Ambulante Revalidatie Sint-Lievenspoort)
• Online begeleidingsinstrument voor studenten met autisme in het hoger onderwijs (Steunpunt Inclusief Hoger Onderwijs)
• Methodiek en toolbox voor mentorschap rond werknemers met autisme (Emino en De Stip)
• Therapie voor trauma- en stressklachten (EMDR) voor kinderen, jongeren en volwassenen met autisme (Expertisecentrum Autisme Leuven, GAUZZ en Indigo)
• Inleefsessies rond autisme voor breed publiek (Vlaamse Vereniging Autisme)
• Versterking aanbod voor volwassenen met autisme

Het OPIH-onderzoek naar de functie van de netwerken wijst op een leemte in de hulpverlening voor volwassenen met autisme. Daarom breidt de Vlaamse overheid het aanbod naar volwassenen met autisme uit met:

Referentiecentra Autisme, ook voor volwassenen

Vlaanderen heeft de capaciteit van de Referentiecentra Autisme begin 2019 nog verhoogd met €300.000, een bedrag dat werd vrijgemaakt naar aanleiding van het laatste socio-professioneel akkoord (VIA5). Hiermee zullen o.a. antennepunten van de Referentiecentra Autisme in West-Vlaanderen en Limburg uitgebouwd worden. De focus lag toen op kinderen en jongeren. Daar wordt dus nu ondersteuning voor volwassenen aan toegevoegd. Jo Vandeurzen, Vlaams minister van Welzijn, Volksgezondheid en Gezin: “We investeren nogmaals €250.000 in de Referentiecentra Autisme voor de coördinatie van de ondersteuning van volwassenen die vernemen dat ze autisme hebben. Daarnaast zullen we de Referentiecentra de mogelijkheid geven om hun expertise proactief en mobiel in te zetten voor het coachen van andere hulpverleners of teams met weinig expertise in autisme.”

Participate autisme: atlas voor volwassenen

Personen met autisme en hun omgeving moeten goed geïnformeerd worden. Het platform Participate-autisme.be krijgt hiervoor €130.000. De website is volledig vernieuwd en er is een nieuwe tool ontwikkeld voor volwassenen: Atlas, een online gids voor volwassenen met autisme of een vermoeden van autisme. Concreet vertaalt hij autisme naar wat dit specifiek voor iemand betekent. De persoon met autisme kan deze informatie met belangrijke mensen in zijn omgeving delen. De persoonlijke verhalen van volwassenen met autisme geven een unieke inkijk in hun wereld.